İnsan ömrü, başlanğıcı bilinən, sonu isə dumanlı olan bir çay kimidir. Bu çayın axarında elə anlar var ki, bir dəfə yaşanır, bir daha təkrarlanmaz. Həyatın səhnəsində dörd pərdə var ki, açıldıqdan sonra bağlanmaz: deyilən söz, ölən insan, keçən zaman və itirilən güvən. Bu dörd anlayış, insanın ruhunu formalaşdıran, lakin bir dəfə itirildikdə geri dönməyən dörd səssiz yolçudur.

Deyilən söz, insanın içindən doğan bir alovdur. O, ağızdan çıxmazdan əvvəl bir fikirdir, çıxdıqdan sonra isə bir taledir. Söz, sükutun içində böyüyər, qəlbdə formalaşar, dilə gəldikdə isə artıq sahibinə aid olmaz. Bir kəlmə, bir könülün qırılmasına, bir baxışın dəyişməsinə, bir ömrün susmasına səbəb ola bilər. Bəzən bir söz, bir insanın içində illərlə səssizcə yaşayır, onu dəyişdirir, yön verir. Sözün gücü, onun səsində deyil — onun yaratdığı sükutdadır.

Ölən insan, bu dünyadan köçsə də, xatirələrdə yaşamağa davam edər. Onun yoxluğu, varlığından daha çox danışar. Bir zamanlar nəfəsi ilə otağı isidən, gülüşü ilə səssizliyi parçalayan o varlıq, indi sükutun içində bir səda kimi dolaşır. Ölüm, bədəni yox edər, amma münasibəti sağ buraxar. İnsan, itirdiyi sevdiklərinin yoxluğunda öz varlığını sorğulayar. Və hər dəfə adları çəkildikdə, içində bir sükut çökər – bu, yoxluğun səsidir. Ölüm, insanın yaddaşında bir boşluq deyil, bir izdir — silinməz, dəyişməz, daim xatırlanan.

Keçən zaman, nə gözləyər, nə də geri dönər. O, səssizcə axar, amma hər addımında bir şeyi aparar. İnsan, zamanın içində yaşadığını düşünər, halbuki zaman, insanın içindən keçər. Bir anlıq tənbəllik, bir ömürlük peşmanlıq doğurar. Zaman, insanın ən səssiz müəllimidir – dərsini verməz, sadəcə keçir. Və insan, keçmişin pəncərəsindən baxaraq gələcəyini itirər. Zamanın ən böyük illüziyası “vaxtım var” deməkdir. Halbuki zaman, heç kimə aid deyil — o, sadəcə bizdən keçir.

İtirilən güvən və etibar, bir dəfə sınanda, yapışdırılsa belə, əvvəlki kimi olmaz. Güvən, görünməyən bir ipdir – qırıldımı, düyünlənər, amma o düyün həmişə orada qalar. Etibar, illərlə qurular, bir anla dağılmağa bəs edər. İnsan bir dəfə aldandıqda, artıq hər gülümsəmənin arxasında bir niyyət axtarar. Güvən, yaddaşın içində yaşayan bir uşaqdır – bir dəfə qorxuduldu, bir daha gülməz. Güvən, sükutun içində qurulan bir müqavilədir — sözlə yox, baxışla imzalanar, amma bir yalanla da cırılar.

Bu dörd həqiqət – söz, ölüm, zaman, güvən – insanın varlığını formalaşdıran dörd sütundur. Onları qorumaq, həyatın özünü qorumaqdır. Çünki insan, itirdiklərinin ağırlığında böyüyər, amma bəzən o ağırlıq altında əzilər. Və sonda, insan öz səsini yalnız sükutda eşidər. Əlvida demədən gedənlər, insanın ruhunda iz qoyar — və o iz, bəzən bir ömür boyu silinməz.

Mövsümağa Ədalətoğlu
Yazıçı,publisist