Anaları gözü yaşlı qoyur, xanımları dul, uşaqları yetim. Bu bəla bütün dünyada özünü ağır şəkildə göstərir. Nəticədə dinc insanlar zərər çəkir, düşmən isə öz iyrənc hərəkətindən əl çəkmir. Bu bəla bitən deyil, çünki qarşıda həyasız, torpaq iddiasında olan şərəfsiz düşmən var. Elə bir düşmən ki, soyu, kökü bəlli olmayan, terrorla hər yerdə başını qatan erməni vandalları!
Bəli, erməni vandalları. Xocalıda törətdikləri soyqırımlar, Türkiyənin bir çox şəhərlərində, Adanada törədilən soyqırımlar. Əlbəttə bütün bunlar ürək parçalayır, unutmaq mümkün deyil, unutsaq, özümüzü unutmuş olarıq.
Ötən əsrin ən böyük müsibəti, Sovetlər birliyində yaşadığımız dönəmlərdə ermənilərin başımıza nələr gətirdiyi hər kəsə bəllidir. Əslində bizimlə müharibə edən Rusiya dövləti idi. Çünki bu bir gerçək həqiqətdir. Sovet ordusu ermənilərə havadar çıxaraq 366-cı motoatıcı alayın sayəsində bütün Qarabağı qana boyandı.
Qarabağın ərazisində bir nəfər də olsun azərbaycanlı qalmadı. Ağdam məscidi şəhidlərin qanına boyandı. Hətta günün birində Ağdam da işğal oldu. Xocalı fəryadının üstünə Ağdam da əlavə oldu. Göylərə ucalan ana nalələri, uşaqların fəryadı ürək dağladı. Belə bir zamanda Mehman Qənbərov da o acı anları yaşadı.
Ağdamın Maqsudlu kəndində Nəriman kişi ilə Məryəm ana xoşbəxt ailə kimi həyatlarını yaşayırdılar. Onların ailəsinə sevinc bəxş edən övladları vardı. Onlardan biri də Mehman idi. Mehman 1981-ci ilin 27 mayında dünyaya gəlmişdi. Güllü-çiçəkli bir vaxtda, baharın çal-çağırlı bir günündə doğulmuşdur. Ailənin sevincinə səbəb olan oğlanın adını Mehman qoymuşdular. Mehman uşaqlıqdan tay-tuşlarından seçilər və təhsil aldığı məktəbdə də müəllimlərin sevimli şagirdi idi. Ancaq birdən-birə bu xoşbəxt ailə həyatının bütün arzuları puç oldu. Ermənilərin elan olunmamış müharibəsi və böyük Ermənistan yaratmaq iddiası bütün qarabağlıların arzularını yandırıb külə döndərdi. O zaman Mehman v-ci sinifdə oxuyurdu. Təlatümlü bir gündə ailənin qismətinə məcburi köçkün həyati yaşamağ düşdü. Evinin bütün əşyalarını illərlə qurduğu evin içində atıb, yalın ayaqla Bərdəyə qaçdılar. Elə o gündən həyatlarına məcburi köçkün kimi davam etdilər. Ağır da olsa Bərdədə Türkiyə Qızılay cəmiyyətinin qurduğu "Çadır şəhərciyində" məskunlaşdıları. Mehman yarıda qalan təhsilini Bərdədə 118 saylı məktəbdə davam etdi. Dostlarından ayrı düşmək, Vətəninin düşmən tapdağında olması onun uşaq qəlbini incidirdi.
Həyat artıq əvvəlki axarında deyildi. Elə ona görə də Mehman həm oxuyur, həm də ailəsinə kömək etmək üçün işləyirdi. O qohumları ilə bərabər sübh tezdən qalxıb mal bazarına gedib alver edirdi.
1996-cı ildə ailə topladıqları pulların sayəsində, qohum-əqrəbalarının yanında yol kənarında qarşıdan bir ev tikirlər. Kasıb daxmaya köçəndən sonra Mehman yaşadığı yerə yaxın açılmış Ağdam rayon 132 saylı KöçkünTam Orta məktəbində təhsilini davam edir.
Bir gün Mehman yol kənarı ilə evə gələndə yanında bir hərbi maşın dayanır. Maşında olan hərbçi onunla həmsöhbət olur. Biləndə ki, Mehman Ağdamlıdı və Xl sinifdə oxuyur, ona belə bir məsləhət verir. Sənin doğulduğun torpaq düşmən tapdağındadı. Bu gün ölkəmizin ağıllı, savadlı zabitlərə ehtiyacı var. Yaxşı olar ki, hərbçi olasan, torpağını düşməndən təmizləyəsən. Bu sözdən sonra Mehman hərbçi olacağına söz verir. Nəhayət 1998-ci il təhsilini başa vurandan sonra sənədlərini Bakı Ali Komandirlər Məktəbinə verir və qəbul olur. 2002-ci il məktəbi bitirir.
Lakin onun savadı general mayor Lənkəran Əliyevin çox xoşuna gəlir. Elə ona görə də onu Təlim Tədris mərkəzində işlə təmin edirlər. Beləliklə ömrünün beş ilini Təlim Tədris mərkəzinə həsr edir. Bu müddət ərzində leytenant və baş leytenant rütbəsinə yüksəlir.
Mehmanın həyatı enişli-yoxuşlu yollardan keçir. O, 2007-ci ildən 2012-ci ilə kimi Gədəbəy rayonunun Şınıx dağlarında xidmətə başlayır. Beş il ərzində doğulduğu Ağdam gözlərinin önündən çəkilmir. İşğal altında qalan torpaqlar onun köksündə qara yaraya çevrilmişdir. Tək istəyi Ali Baş Komandanın verəcəyi əmr idi. İnanırdı ki, bir gün "irəli" getmək əmri veriləcək. Zaman irəlilədikcə Mehmanın hərbi rütbəsi də artırdı. Kapitan idi. Özünü doğrultduğuna görə, bir çox ərazilərdə xidmət etmişdir.
2015-ci il həyatının yadda qalan illərindən biri olur. Onu Türkiyənin İstanbul şəhərində yerləşən Tuzla Akman Kültür Mərkəzinə bir aylıq Komandanlıq kursuna göndərirlər. Oradan qayıdandan sonra Ağcabədi tabur qərərgah rəisi kimi fəaliyyətə başlayıb. Hərbçi ömrü daim hərəkətdə keçir, bu gün burada, sabah hansı bölgəyə təyin olacağı bəlli olmaz. Mehmanın təlatümlü ömrü belə davam edərək aprel döyüşlərinə qədər gəlib çıxır. Aprel döyüşlərində göstərdiyi igidliyə görə onu "N" saylı hərbi hissəyə Emto Briqada komandiri vəzifəsinə təyin edilir. Artıq o, çiynində polkovnik-leytenant rütbəsini daşıyırdı.
Aprel döyüşləri onun üçün yaddaqalan döyüş oldu. Çox sayda şəhid olan zabit və əsgərlərimizin şəhidliyi onu incidir və düşmənə olan nifrətini günbə-gün artırırdı. Ən böyük arzusu anasını Ağdama aparmaq idi. Hər dəfə də anasına söz verib deyirdi: Ana, lap az qaldı. Ordumuz çox güclüdür. Biz mütləq Qarabağa qayıdacağıq. İgidlərimizi hər biri bu arzu ilə yaşayır.
Ana oğlu Mehmanı bağrına basıb deyərdi: Boyuna qurban oğul, kaş o gün mənə nəsib olaydı. Bura da mənə doğmadır. Bərdədən Ağdamın qoxusunu hiss edirəm. Amma onu da hiss edirəm ki, torpağımız mərmi qoxuyur. Kaş o torpağa dönə biləydik. Əyilib o torpağımı öpüb, evimizə sürünə-sürünə gedərəm, oğul. Boyuna qurban olum oğul, qaytar mənə torpağımı. Heç olmasa nəvələrim atalarının torpağında rahat nəfəs alsın. Sizin uşaqlığınız puç oldu. Arzularınız məhv oldu. Hər gecə yuxuda Ağdama gedirəm. Həyət-bacamı süpürür, evimə qalxıram. Səhər yatağımdan qalxanda özümü Bərdədə görürəm.
Oğul, yaman olur Vətən həsrəti. Aç qalmaq olur, amma vətənsiz insan qanadsız quşa bənzəyir.
Mehman anasının bu sözlərinə dərindən köks ötürüb deyərdi: Ana darıxma, lap az qalıb. Elə bilirsən mən o yerlər üçün darıxmıram? Darıxıram Ana, həm də çox darıxıram. Mən ömrümün çox vaxtını uşaqlığımın xəyallarını düşünərək yaşayıram.
Mehman Qənbərov ailəsinin istəyi ilə ailə qurmuşdur. O, Xuraman xanımla evlənmişdir. Bu izdivacdan onların iki gül balası dünyaya gəlmişdir. İlk oğlu 2006-cı ildə doğulur. Adını Nurlan qoyurlar. Deyirlər ki, yeni doğulan körpəmizin həyatı nura qərq olsun. Ömür yolu çıl-çıraq olsun. Adını biz verdik, amma ömrünü Allah versin.
Mehman ön cəbhədə vətənin keşiyində düşmənə qarşı daim sayıq oldu. Xuraman xanım isə evdə Nurlanın hər gün bir buğda dənəsi boyda böyüdüyünə şahid oldu. Həyat öz axarı ilə davam edirdi. Nəhayət altı ildən sonra 2012-ci il ailənin ikinci oğlu dünyaya gəlir. Adını Ceyhun qoyurlar. Xuraman xanımın daim gözü yollarda qalar, Mehmanın gəlişini gözləyirdi. Hərbçi ömrü daim ön cəbhədə keçir. Bilir ki, xanımı uşaqlara göz bəbəyi kimi baxacaq. 2016-cı ilin Aprel döyüşləri Xuraman xanım üçün heç də asan keçmədi. Yuxusu ərşə çəkildi. Televiziyanın verəcəyi xəbərləri izləyir və bütün əsgər və zabitlərimiz üçün dualar edirdi. Çox şükür, Mehman bu müharibədən sağ çıxdı. Amma gərgin və əsəbi idi. Erməniyə olan nifrəti bir an belə onu tərk etmirdi. O evdə hərbi sirri açmasa da Xuraman xanım onun hər halından nələr çəkdiyini hiss edirdi. Nəsə soruşmağa cəsarət etmirdi. Bilirdi ki, yarasının qaysağını qoparacaq. Soruşsa da sözü yerə düşəcək. Çünki Mehman evdə döyüş haqqında bir kəlmə danışmazdı. Deyirdi hərbiçi hər sözü evdə danışmaz. Hərbçinin ailəsi narahat yaşamasın, onlar arxayın olmalıdır ki, həyat yoldaşı güclüdür.
Mehman evə gələndə oğlanları ilə bir neçə saatlıq gün keçirər və gedərkən onları Xuraman xanıma əmanət edərdi. Ancaq 2020-ci ilin Sentyabr ayı Mehman çox sıxıntılı görünürdü. Hiss edilirdi ki, nəsə gözlənilir. Onun sıxıntısı Xuraman xanımı çox qorxudurdu. Bir gün həyəcanla evə gəldi. Heç nə danışmadı. Fikri uşaqlarda idi. Qaşlarını çataraq: - Xuraman, bunlara yaxşı bax, onlar sənə əmanətdir. Hər ikisi gələcəyin əsgəridir. Xuraman xanım Mehmana baxaraq, onun gözlərindəki kədəri əritmək üçün, kiçik oğlunu bağrına basaraq: - Mehman, biz onları birlikdə böyüdəcəyik. Sağlıq olsun, təqaüdə çıxarsan, onlarla bol-bol vaxt keçirərsən. Hətta onlara idmanın da bəzi sirlərini öyrədərsən. Oğlanlara idmanla məşğul olmaq vacibdir. Mənim üçün onları idmançı kimi yetişdirmək çətindir. Allah sənə ömür versin, Mehman.
Mehman üzünü uşaqlara tutaraq, sanki vəsiyyət edirmiş kimi dedi: Qulaq asın, mənim igidlərim, mən sizi ananıza əmanət etdim. Bilin ki, ananızı da sizə əmanət edirəm. Ola bilər bir gün mən olmaram. Bir-birinizin əlindən möhkəm tutun.
Mehman bu sözü deyib hər iki oğlunu bağrına basdı. Xuraman xanım isə göz yaşını gizlətmək üçün otağı tərk etdi. O gün Mehman elə oğlanlarına da Xuraman xanıma da vəsiyyət edirmiş. Bunun sübutunu sentyabrın 27-də başlayan müharibə bir daha aydın göstərdi.
Dünyada ermənilər qədər yaltaq, ikiüzlü, riyakar, terrorçu millət yoxdur. Onlar ayaq basandıqlarl torpağl bir müddət sonra özlərinin hiss edir və özlərini oranın əbədi sakini sanırlar. Sonra da başlayırlar torpaq iddiasına. Necə ki, Qarabağda artıb çoxaldılar və oranı öz doğma torpağı sandılar. Bu inancla da başladılar Qarabağa sahiblənməyə. Sahibləməyinə sahibləndilər, amma müvəqqəti. Daha doğrusu 30 il müddətinə. Azərbaycan xalqı yurdundan, Qarabağdan, Qərbi Azərbaycandan didərgin düşsələr də, vətən həsrəti onların rahatlığını əlindən almış və doğma yurd yerlərinə dönmək üçün gecə-gündüz xəyallarla yaşadılar. Nəhayət o gün gəlib çatdı. Tarixin yaddaşında qalan o gün, 27 sentyabr 2020-ci il. Azərbaycan Respublikasının Ali Baş Komandanı, ölkə Prezidenti İlham Əliyevin hücum əmri nəhayət ki öz həllini tapdı. Yetər, bizim səbrimiz bitdi. Artıq Ermənistan Respublikasına qəti olaraq bildirirəm, Qarabağ Azərbaycandır!
Təbii ki, bu qəti qərar hər kəsin ürəyindən xəbər verdi. Elə o andan xalq səfərbər oldu və ölkə Prezidentinin yanında oldu. Bütün dünyanın gözü II Qarabağ müharibəsində oldu. "Dəmir yumruq" əməliyyatı böyük dövlətlərin də diqqətindən yayınmadı. Müharibənin gedişinə birbaşa Cənab Prezident rəhbərlik etdi. Nə az, nə çox, cəmi 44 gün kifayət etdi ki, ermənilər ağ bayraq qaldırıb yalvardı. Yenə də Rusiya araya girərək barışıq üçün yollar axtardı.
Bu 44 günlük Vətən Müharibəsində 3000 (üç mindən) çox şəhid verdik. Bu qədər şəhidlərin qanı bahasına torpaqlarımıza sahib çıxa bildik. Yenə də anaların bağrı yarıldı, nalələr göylərə yüksəldi. Bu şəhidlərdən biri də Mehman Qənbərov idi. Məryəm ananın bala deyən naləsi hər kəsi göz yaşlarında boğdu. 30 sentyabr 2020-ci il Mehmanın qanı döyüş meydanında torpağı suladı. Mehmanın ruhu bədəndən çıxarkən çöhrəsindəki təbəssüm aydın göründü. Artıq onun ruhu göylərdə qanad çalır, cəsədi isə torpaq üzərində qalmışdı. Minlərlə şəhid qardaşları onu göydə qarşıladı və cənnətməkan məkanına apardılar. Bu xəbərə fəryad edən anasını, xanımını görən Mehman ruhu ilə gah anasının, gah da xanımının göz yaşını silir, amma onlar bunu hiss etmirdi.
Can bala, bəs biz səninlə Ağdama gedəcəkdik? Niyə verdiyin sözünə əməl etmədin? Qalx, mənə cavab ver.
Ürəkləri titrədən nalələrin içində Xuraman xanım Mehmanın son sözlərini xatırlayır və başa düşürdü ki, Mehman bilərəkdən ona vəsiyyət edirmiş. Vətən torpaqlarının bütövlüyü uğrunda Mehman da şəhid oldu, o da 44 günlük Vətən müharibəsindən övladlarına və gələcək nəsillərə rahat həyat qoydu. Artıq bütün dünya bilir ki, Qarabağ Azərbaycandır. Bu müharibə bütün dünyada tarix kitablarında yazılacaq və oxunacaq.
Mehman Qənbərov Bərdə rayon Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunub. Allah rəhmət eləsin.

Gülsüm Adilqızı
Moskvada nəşr olunan "Vətən çağırır" qəzetinin baş redaktoru